سوله تیرورقی ، به‌عنوان یکی از رایج ترین گونه‌های سازه‌های فلزی سنگین در کشور، عمدتاً در پروژه‌هایی با کاربری صنعتی و انبارداری مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع سازه به‌دلیل وزن مرده بالا و مصرف قابل‌توجه فولاد، از نظر اقتصادی در مقایسه با سایر سیستم‌های نوین سازه‌ای، بهینه نبوده و در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته جای خود را به مدل‌های سبک‌تر و کارآمدتر داده است.
از منظر فنی، سوله تیرورقی از اتصال و جوشکاری ورق‌های فولاد نورد گرم (فولاد سیاه) مطابق با نقشه‌های اجرایی و الزامات طراحی، شکل گرفته و مقاطع حاصل، پس از مونتاژ و نصب، بارهای ثقلی و جانبی وارد بر سازه را منتقل می‌نمایند.
به نقل از سایت سوله ایران: سوله تیرورقی یکی از انواع پر کاربرد سوله است که با انعطاف پذیری بسیار بالا در طراحی و ساخت ، طیف وسیعی از کاربری ها را به بهترین شکل ممکن پوشش خواهد داد. ساخت سریع اجزای تیرورقی در کارگاه سوله سازی به دقت و با سرعت بالا انجام می پذیرد و پس از آن به انبار فرستاده خواهند شد.در ادامه با این نوع سوله بیشتر آشنا خواهید شد.
نقش تیرورق در سوله‌های تیرورقی
پیش از ابداع سوله‌های تیرورقی، تیرآهن یکی از قدیمی‌ترین اجزای مورد استفاده در ساخت اسکلت‌های فلزی بود که به روش ریخته‌گری و در کارخانه‌های بزرگ ذوب آهن تولید می‌گردید. سال‌ها تیرآهن به عنوان مهم‌ترین عضو در اسکلت بندی فلزی به کار می‌رفت و در مقطعی، میزان استفاده از آن به شدت افزایش یافت. اما با گذر زمان و بررسی نقاط ضعف ساختاری و عملکردی تیرآهن، به تدریج استفاده از آن در برخی سازه‌ها مانند سوله‌ها کاهش پیدا کرد.
امروزه در ساخت سوله‌ها، تیرورق جایگزین مناسبی برای تیرآهن شده است. تیرورق یک عضو ترکیبی است که از یک جان و دو بال تشکیل می‌شود. تمامی این بخش‌ها از ورق فولادی با ضخامت‌های مشخص ساخته می‌شوند که این ضخامت‌ها بر اساس محاسبات دقیق مهندسی تعیین می‌گردد.
جان تیر ورق، تیغه مرکزی است که بسته به طراحی و کاربری سوله و باری که باید در کل سازه پخش شود، با ضخامت های مختلف به کار گرفته می شود. جان در سوله تیرورقی معمولاً به صورت تخت ساخته می شود و این مرسوم ترین روش ساخت تیر ورق در کارگاه های سوله سازی به شمار می آید. سوله تیرورقی با جان تخت را باید پر کاربرد ترین سازه در میان انواع سوله اسکلت فلزی قلمداد نمود که قادر است پاسخ مناسبی برای طیف وسیعی از نیازها فراهم آورد.
کار ساخت تیرورق برای تأمین قطعات سوله تیرورقی به این شکل است که ابتدا یک بال در کف قرار گرفته و محور وسط آن مشخص می شود. سپس جان عمود بر محور میانی بال نخست قرار گرفته و جوش داده می شود. جوشکاری در این فرآیند به روش زیر پودری صورت می پذیرد. پس از اندکی صبر، با چرخاندن تیر، همین عمل بر روی بال دوم صورت خواهد گرفت و پس از اندکی درنگ، تیرورق آماده با احتیاط، جا به جا خواهد شد.
معمولاً اتصال اولیه به صورت نقطه جوش (خال جوش) در چند نقطه میان جان و بال ها برقرار می شود و پس از آنکه قطعات به اصطلاح گیردار شدند، جوشکاری سر تا سری انجام شده و اتصالات محکم می شوند.
اجزای تشکیل دهنده سوله تیرورقی
سوله تیرورقی یکی از پرکاربردترین انواع سوله‌های فلزی است که به دلیل استحکام بالا و امکان ساخت در ابعاد متنوع، در پروژه‌های صنعتی، کشاورزی و تجاری استفاده می‌شود. این نوع سوله از اجزای متعددی تشکیل شده که هر یک نقش مهمی در پایداری و عملکرد سازه دارند. رعایت دقت مهندسی در طراحی و اجرای این اجزا، ضریب اطمینان سازه را به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
در ادامه، اجزای اصلی سوله تیرورقی را بررسی می‌کنیم.
-
ستون سوله تیرورقی
ستون‌ها اصلی‌ترین المان باربر در سوله‌های تیرورقی هستند. این قطعات پس از اجرای فونداسیون، بر روی صفحه‌ستون نصب شده و با پیچ و مهره‌های مقاوم مهار می‌شوند. تراز بودن و شاقول‌کردن ستون‌ها بسیار حائز اهمیت است، زیرا کوچک‌ترین خطا در نصب آن‌ها می‌تواند باعث خارج شدن سازه از حالت گونیا و کاهش ایمنی شود.
-
رفتر (المان هشتی شکل سقف سوله)
رفترها، اجزای هشتی‌شکل سقف سوله تیرورقی هستند که از دو قطعه تیرورق جداگانه ساخته می‌شوند. این قطعات به محل پروژه منتقل، در محل مونتاژ و سپس توسط جرثقیل در جایگاه نهایی نصب می‌شوند. تعداد رفترها بر اساس طول و طراحی سوله تعیین شده و ساختار اصلی سقف را شکل می‌دهند.
-
استرات در سوله تیرورقی
استرات‌ها اعضای افقی از جنس پروفیل قوطی هستند که قاب‌های متوالی سوله را به یکدیگر متصل می‌کنند و نقش مهمی در انتقال نیروهای وارده دارند. طول معمول استرات‌ها بین ۴ تا ۸ متر متغیر است. این قطعات معمولاً با اتصالات فلنجی به ستون و تیر میانی متصل می‌شوند و به عنوان تکیه‌گاه جانبی عمل می‌کنند.
-
لاپه یا پرلین (Purlin)
پرلین‌ها از اجزای فرعی سوله تیرورقی هستند که معمولاً از پروفیل «زِد» ساخته می‌شوند تا استحکام سقف را تأمین کنند. در برخی موارد، از پروفیل‌های نبشی یا ناودانی نیز به جای پروفیل زِد استفاده می‌شود. نصب صحیح پرلین‌ها نقش مهمی در توزیع بار سقف و جلوگیری از تغییر شکل آن دارد.
-
انواع مهاربندها در سوله تیرورقی
به دلیل حساسیت اسکلت سوله، مهاربندی آن در جهات مختلف ضروری است. مهاربندها باعث افزایش پایداری سازه و مقاومت آن در برابر نیروهای جانبی مانند باد و زلزله می‌شوند. مهم‌ترین انواع مهاربندها عبارتند از:
- بادبند
- سینه‌بند
- میل‌مهار (سگراد)
- وال‌پست
استفاده صحیح و اصولی از مهاربندها، استحکام و ایمنی سوله تیرورقی را تضمین می‌کند. حذف یا نصب نادرست آن‌ها می‌تواند باعث کاهش مقاومت سازه و بروز مشکلات جدی در عملکرد آن شود.
کاربردهای سوله تیر ورقی
| انبار صنعتی و تجاری | فضای باز بدون ستون داخلی برای نگهداری کالاها و جابجایی آسان، تحمل بارهای سنگین مانند قفسه‌های صنعتی. |
| کارگاه و خطوط تولید صنعتی | مناسب برای نجاری، فلزکاری، تعمیرگاه‌های خودرو و تجهیز کارگاه با فضا و استحکام لازم. |
| سالن‌های ورزشی و چندمنظوره | فضای بدون ستون و نصب سریع، مناسب برای سالن‌های داخلی مانند ورزشگاه‌ها، سالن‌های نمایش یا اجتماعات عمومی. |
| کشاورزی و دامداری | ساخت انبار غلات، تجهیزات کشاورزی، پناهگاه حیوانات، محیطی مقاوم و بادوام برای نگهداری. |
| سالن‌های تولید و مونتاژ | امکان استفاده از جرثقیل سقفی، تحمل بار بیشینه، طراحی چندطبقه برای محیط‌های صنعتی. |
| تأسیسات خدمات شهری و فضاهای عمومی | گاراژ عمومی، ایستگاه آتش‌نشانی، مراکز لجستیکی شهری برای نگهداری تجهیزات و خودروهای اضطراری. |
| آشیانه هواپیما یا جرثقیل‌دار صنعتی | فضای وسیع با امکان نصب جرثقیل دروازه‌ای و سقفی، سازه‌ای مستحکم و با دوام برای تجهیزات بزرگ. |
مزایای سوله های تیرورقی
سوله‌های تیرورق شامل یک سری مزایا هستند که سبب شده تا در طول زمان همچنان از آن‌ها استفاده شود. این مزایا عبارت است از:
- اجزای این دسته از سوله‌ها توسط پیچ و مهره به هم متصل می‌شوند و به همین دلیل جابهجایی و بازیافت قطعات نیز وجود خواهد داشت.
- در سوله‌های تیرورقی می‌توان از جرثقیل‌های سقفی و دروازه‌ای بهره برد که این مورد اهمیت بالایی برای اکثر پروژه‌ها دارد.
- امکان ساخت طبقات در این نوع سوله‌ها وجود دارد.
- به دلیل اتصال پیچ و مهره‌ای و قابلیت جداسازی قطعات، سوله‌های تیرورقی را می‌توان به عنوان سوله دست دوم نیز خریداری و استفاده کرد که این امر موجب صرفه‌جویی قابل توجه در هزینه‌ها و زمان ساخت می‌شود.
جهت آشنایی با هزینه های سوله تیر ورقی پیشنهاد می کنیم مقاله هزینه سوله تیر ورقی را مطالعه نمایید.
جمع بندی
سوله تیرورقی به‌عنوان یکی از انواع سوله‌های سبک، به دلیل وزن نسبتاً کمتر و قابلیت نصب سریع، گزینه‌ای مناسب برای پروژه‌هایی است که علاوه بر استحکام، نیاز به صرفه‌جویی در زمان و هزینه دارند. این نوع سوله با استفاده از تیرهای ورقی فولادی امکان ساخت دهانه‌های نسبتاً وسیع را فراهم می‌کند و در مقایسه با سوله‌های خرپایی، وزن کمتری دارد که همین امر موجب کاهش بار مرده و هزینه‌های سازه‌ای می‌شود. به طور کلی، سوله تیرورقی با ویژگی‌های سبک بودن و دوام بالا، انتخاب ایده‌آلی برای انبارها، سالن‌های صنعتی و کارگاه‌ها محسوب می‌شود.
سوالات متداول
سوله تیرورقی چیست؟
سوله تیر ورقی یکی از انواع سوله‌های کلاسیک است که با روش اتصال صفحات فولاد به یکدیگر ساخته می‌شود.
اصلی‌ترین اجزای سوله تیر ورقی کدامند؟
اصلی ترین بخش های تیر ورقی شامل : ستون ها، استرات، رفتر، مهاربند و لایه می باشد.
مزایای سوله تیرورقی چیست؟
شامل قابلیت جابهجایی و بازیافت اجزا، امکان استفاده از جرثقیل‌های سقفی و دروازه‌ای، و قابلیت ساخت طبقات است.